Paus: “Conflicten tussen generaties zijn een misvatting”

Paus Franciscus wijst in zijn boodschap voor de Werelddag voor grootouders en ouderen op de eenzaamheid van veel ouderen en gaat in op de achtergronden ervan. De paus wijst erop dat conflicten tussen generaties een misvatting zijn en het gevolg van een cultuur van conflict.

De Heilige Schrift vertelt ons het verhaal van Gods trouwe liefde, zo schrijft de paus. De Bijbel biedt ons de zekerheid dat God in elke levensfase zijn barmhartigheid toont. Tegelijkertijd bidt de Psalmist dat God hem niet verlaat als hij oud is (Psalm 71, 9) - dit is ook het motto van deze boodschap van de paus: ‘Verstoot mij niet op mijn oude dag.’ In de Bijbel vinden we zowel de zekerheid van Gods nabijheid als de angst verlaten te worden. Dit is, aldus de paus, de overduidelijke realiteit van het leven. Toen hij aartsbisschop was van Buenos Aires bezocht hij regelmatig bejaardentehuizen en realiseerde zich hoe weinig de bewoners bezoek kregen. Sommigen hadden hun familie maanden niet gezien.

Paus Franciscus staat stil bij de oorzaken van deze eenzaamheid. Zo zijn in met name armere landen de kinderen gedwongen te emigreren. De paus denkt ook aan de vele conflictsituaties in de wereld waardoor mensen moeten vluchten en de ouderen alleen achterblijven. In andere delen van de wereld komen we een vals geloof tegen, diep geworteld in bepaalde lokale culturen, dat ouderen hekserij gebruiken om de vitale energie van jongeren te ondermijnen. Paus Franciscus: “Het is een van die ongegronde vooroordelen waarvan het christelijk geloof ons heeft bevrijd, maar die toch de generatieconflicten tussen jongeren en ouderen blijft voeden.”

Hij vervolgt: “Als we erover nadenken, is de beschuldiging dat ouderen ‘de jongeren van hun toekomst beroven’ tegenwoordig overal aanwezig. Het verschijnt onder andere gedaanten, zelfs in de meest geavanceerde en moderne samenlevingen.” Zo zouden ouderen de jongeren op kosten jagen. “Conflicten tussen generaties zijn echter een misvatting en de vergiftigde vrucht van een cultuur van conflict. De jongeren tegenover de ouderen plaatsen is een onaanvaardbare vorm van manipulatie,” waarschuwt de paus.

De paus tekent hierbij aan dat de eenzaamheid van ouderen niet toevallig of onvermijdelijk is, maar het gevolg is van economische en politieke beslissingen die de oneindige waardigheid van de menselijke persoon niet in acht neemt. “Wanneer dit gebeurt verliezen we het zicht op de waarde van iedere persoon en worden mensen het slachtoffer van een kosten/baten analyse,” aldus de paus.

Daarbij komt de sterke individualisering, waardoor mannen en vrouwen hun levensvervulling vinden in een leven dat zo onafhankelijk mogelijk van andere personen is. “De overgang van ‘wij’ naar ‘ik’ is een van de belangrijkste tekenen van de tijd,” schrijft paus Franciscus. De familie is een van de slachtoffers van deze individualistische cultuur. Pas als we oud worden en onze krachten afnemen, ontdekken we de illusies van dit individualisme. Het is een grimmige ontdekking die de meeste mensen pas doen als het te laat is. We hebben het gevoel voor broederschap verloren, aldus de paus. We vinden het moeilijk aan een alternatief te denken.

In de houding van veel ouderen herkennen we de situatie die het boek Ruth beschrijft, aldus de paus. Dit bijbelboek vertelt het verhaal van Naomi die, na de dood van haar echtgenoot en kinderen, haar schoondochters aanmoedigt om naar hun thuisland terug te gaan. Zij beschouwt zichzelf als een last voor deze twee jonge vrouwen. De bijbelse vertelling geeft twee reacties op haar voorstel. De ene schoondochter, Oprah, kust Naomi en besluit te vertrekken. De andere, Ruth, verlaat Naomi niet. Zij voelt dat de oudere vrouw haar nodig heeft. Deze houding leidt tot een nieuwe reis voor beiden.

Tegen ons die denken dat eenzaamheid een onvermijdbaar noodlot is, leert Ruth dat het antwoord op de vraag “Verlaat mij niet” luidt: “Ik verlaat je niet”. Niet voor niets komt Ruth voor in de stamboom van Jezus, Emmanuel, die Gods nabijheid bij alle mensen brengt.

De paus nodigt ons uit om in het voetspoor van Ruth te gaan staan. Door dicht bij de ouderen te blijven en hun unieke rol in familie, maatschappij en Kerk te erkennen, zullen we veel gaven en zegeningen ontvangen, zo benadrukt hij.

• Lees de boodschap via Vatican,va (Engels)