De Veertigdagentijd is het sacramentele teken van bekering. Deze tijd roept christenen op om te vasten, meer te bidden en aalmoezen te geven.
Vandaag (1 september) is de internationale ‘Wereldgebedsdag voor de Schepping’. Met deze dag sluit de Katholieke Kerk aan bij de ‘Dag van gebed voor het milieu’ uit de Orthodoxe Kerk. Juist gelovigen moeten extra zorg hebben voor het behoud van de schepping, luidt de boodschap van paus Franciscus’ ‘milieu-encycliek’ Laudato si’. Vijf jaar na de publicatie ervan wil de Kerk met een speciaal Laudato si’-jaar er meer handen en voeten aan geven. Hoe zit het met de verhouding tussen de geschapen mens en God de Schepper?
In het tweede hoofdstuk van zijn encycliek gaat paus Franciscus in op de verhouding tussen God en de mens als tussen Schepper en schepsel. Dat doet hij aan de hand van het Oude Testament.
Het bijbelboek Genesis vertelt het verhaal van Kaïn en Abel. De moord op zijn broer veroorzaakte een breuk in de relatie tussen Kaïn en God en tussen Kaïn en het land, waaruit hij werd verbannen als hij ook nog weigert zich voor zijn daad te verantwoorden. Paus Franciscus: “Het verwaarlozen van de verplichting een juiste relatie te koesteren en te onderhouden met de naaste, jegens wie ik een plicht van zorg en bescherming heb, verwoest mijn innerlijke relatie met mijzelf, met de anderen, met God en met de aarde.”
“Wanneer al deze relaties worden verwaarloosd, wanneer gerechtigheid niet meer op de aarde woont, dan is, zegt de Bijbel ons, alle leven in gevaar.” Dat gebeurt ook in de tijd van Noach als God dreigt de mensheid weg te vagen om haar aanhoudend wangedrag. “In deze oeroude verhalen, rijk aan diepe symboliek, ligt al een overtuiging vervat die ook vandaag wordt gevoeld: dat alles een onderling verband heeft en dat een authentieke zorg voor ons leven zelf en onze relaties met de natuur niet te scheiden is van broederschap, gerechtigheid en trouw ten opzichte van de ander.”
“Respecteer het ritme dat de Schepper in de natuur heeft gelegd.”
Ook al begon God ‘spijt’ te krijgen dat Hij de mens had gemaakt, Hij besloot door Noach, die nog zuiver en rechtschapen gebleven was, een weg van redding te openen. Zo gaf Hij de mensheid de mogelijkheid van een nieuw begin. Er is een goede mens nodig, wil er hoop zijn.
De bijbelse traditie stelt duidelijk dat dit vooronderstelt dat het ritme dat de Schepper in de natuur heeft gelegd, wordt herontdekt en gerespecteerd. Dat ziet men bijvoorbeeld in de wet van de sabbat. De zevende dag rustte God uit van al zijn werken. God gaf Israël de opdracht dat iedere zevende dag moest worden gevierd als een dag van rust, een sabbat. Anderzijds werd ook ieder zevende jaar een sabbatjaar voor Israël en zijn land vastgesteld, waarin men het land volkomen rust gunde, niet zaaide en alleen het noodzakelijke oogstte om te overleven en gastvrijheid te bieden.
Bovendien werd om de zeven sabbatjaren, dus om de 49 jaar, het jobeljaar gevierd. Het was een jaar van de universele vergeving waarin “iedereen wordt hersteld in zijn vroegere bezit en terugkeert naar zijn familie” (Leviticus 25, 10). Zo probeerde deze wetgeving het evenwicht en de gelijkheid in de relaties tussen mensen en met het land waarin zij leefden en werkten, te waarborgen.
Foto: Katholiekleven.nl
Tegelijkertijd was het een erkenning van het feit dat de gave van het land met zijn vruchten het hele volk toebehoort. Zij die het gebied bebouwden en bewaakten, moesten de vruchten ervan delen, in het bijzonder met de armen, de weduwen, de wezen en de vreemdelingen. “Als gij uw oogst van het land haalt, moogt gij uw akker niet tot de rand afmaaien en wat is blijven liggen niet bijeenrapen. Gij moogt in uw wijngaard geen nalezing houden en de afgevallen druiven niet bijeenrapen. Dat alles is bestemd voor de arme en de vreemdeling” (Leviticus 19, 9-10).
“De gave van het land met zijn vruchten behoort het hele volk toe.”
De Psalmen nodigen de mens herhaaldelijk uit om God de Schepper te prijzen, maar ook de rest van het geschapene: “Zon en maan, verheerlijkt Hem, prijst Hem, stralende sterren, looft Hem, hoogste hemeltransen, water dat boven het uitspansel staat. Laat hen nu prijzen de naam van de Heer, want zijn bevel heeft hen allen geschapen” (Psalm 148, 3-5). Wij bestaan niet alleen door de macht van God, maar voor Hem en met Hem. Daarom aanbidden wij Hem.
De profeten nodigen ons uit om op moeilijke ogenblikken naar de machtige God te kijken die het heelal heeft geschapen en zo kracht te hervinden. In de Bijbel is de God die bevrijdt en redt, dezelfde als de God die het heelal heeft geschapen: “Ach, Heer mijn Heer! Gij hebt de hemel en de aarde gemaakt in uw grote macht, met opgestoken arm. Niets is onmogelijk voor U [...] Gij hebt uw volk, Israël, uit Egypte gevoerd met tekenen en wonderen” (Jeremia 32, 17, 21).
De Babylonische ballingschap veroorzaakte bij het Joodse volk een geestelijke crisis die tot een dieper geloof in God leidde. Als God het heelal uit het niets heeft kunnen scheppen, kan Hij ook in deze wereld ingrijpen en ieder vorm van kwaad overwinnen. We mogen niet vergeten dat God de Almachtige Schepper is, omdat we anders uiteindelijk andere machten van de wereld zouden aanbidden en de door Hem geschapen werkelijkheid en onze naaste onder de voet zouden kunnen lopen.
- Het Laudato si’-jaar begon met de Laudato si’-week (16-24 mei 2020), precies vijf jaar na de publicatie van de encycliek op 24 mei 2015
- Laudato si’ is in het Nederlands beschikbaar op rkkerk.nl
