Op vrijdag 2 maart bracht paus Franciscus een bezoek aan een huis in Rome, waar vrouwen wonen die een straf uitzitten.
De heilige Jozef kan voor ons een voorbeeld zijn in moeilijke tijden. Met een speciale brief (‘Patris Corde’) en het uitroepen van een ‘St.-Jozefjaar’ reikt paus Franciscus de heilige Jozef aan als voorbeeld in tijden van crisis. De evangelisten vertellen weliswaar niet veel over Jozef, maar “genoeg om te weten wat voor een vader hij was en welke opdracht hem was toevertrouwd”, aldus de paus.
Wat zegt de Bijbel over Jozef?
We weten dat Jozef een timmerman was (Matteüs 13, 55), verloofd met Maria (Matteüs 1, 18; Lucas 1, 27), “rechtschapen” (Matteüs 1, 19) en altijd bereid Gods wil te doen zoals hem geopenbaard in de Wet (Lucas 2, 22; 27; 39) en in vier dromen (Matteüs 1, 20; 2, 13; 19; 22). Jozef had de moed om de wettige vader van Jezus te worden, aan wie hij de naam gaf die hem door de engel was geopenbaard (Matteüs 1, 21).
We lezen hoe Maria en Jozef hun kind veertig dagen na zijn geboorte in de tempel aan God opdragen waar zij Simeons profetie horen (Lucas 2, 22-35). Over de vlucht naar Egypte en de terugkeer naar Nazareth. En hoe zij de twaalfjarige Jezus kwijtraken en na drie dagen terugvinden in de tempel.
Heiligheid zonder op te vallen
Net als zijn voorgangers, wil paus Franciscus enkele gedachten delen “over deze buitengewone figuur, die zo dicht bij onze eigen ervaring staat.” Het verlangen daartoe is de laatste maanden gegroeid tijdens de pandemie, waarin het leven vooral draaiend wordt gehouden door gewone mensen in zorgende, hulpverlenende en ondersteunende beroepen.
Hoeveel vaders, moeders, grootouders en leerkrachten leven kinderen wel niet voor hoe je met een crisis om moet gaan door gewoontes aan te passen, vooruit te kijken en te bidden. Ieder van ons kan in de vaak onopgemerkte Jozef een bemiddelaar ontdekken, een steun en een gids in moeilijke tijden. De heilige Jozef laat zien dat je zonder op te vallen toch een onvergelijkbare rol kunt spelen in de geschiedenis van het heil.
Het doel van deze apostolische brief is om onze liefde voor deze grote heilige te vergroten, zijn voorspraak in te roepen en zijn deugden en ijver na te volgen. De paus belicht zeven eigenschappen van Jozef:
- Geliefd
- Teder en liefhebbend
- Gehoorzaam
- Aanvaardend
- Creatief en moedig
- Werkend
- Levend in de schaduw
Wil je weten wat de paus daarover zegt? Lees dan verder onder de foto.
1. Een geliefde vader
Jozef gaf zijn vaderschap vorm door zijn leven volledig in dienst te stellen van het mysterie van de menswording en zijn doel: de verlossing. Hij gebruikte zijn gezag over de Heilige Familie om zich in zijn leven en werk volledig aan haar toe te wijden. Hij veranderde zijn menselijke roeping tot huiselijke liefde in een totale gave van zichzelf, een liefde die ten dienste stond van de Messias die in zijn huis volwassen werd. Daarom hebben christenen Jozef altijd hoog vereerd, zich door hem laten inspireren en zich onder zijn bescherming geplaatst.
2. Een tedere en liefhebbende vader
Jozef zag Jezus dagelijks groeien “in wijsheid en welgevalligheid bij God en de mensen” (Lucas 2, 52). Omgekeerd zag Jezus in hem de tedere liefde van God, wiens erbarmen “alle schepselen omvat” (Psalm 145,9). We denken vaak dat God alleen door onze betere kanten werkt, maar Hij realiseert de meeste van zijn plannen in en ondanks onze zwakheid. Daarom moeten we leren om onze zwakheden met tedere barmhartigheid te bekijken.
De Heilige Geest brengt onze zwakheden aan het licht met tedere liefde. Daarom is het zo belangrijk om Gods barmhartigheid te ervaren, vooral in het sacrament van verzoening. Jozef leert ons dat geloven ook kan betekenen dat God zelfs door onze angsten, kwetsbaarheid en onze zwakheden kan werken. Hij leert ons dat we te midden van de stormen van het leven nooit bang hoeven zijn het roer over te laten aan de Heer, die altijd het grotere geheel overziet.
“Iedere keer geeft Jozef zijn eigen ‘fiat’.”
3. Een gehoorzame vader
Zoals bij Maria, openbaarde God zijn plan aan Jozef. Hij deed dit door middel van dromen. Vol zorg over Maria’s mysterieuze zwangerschap, overwoog Jozef, “om haar niet in opspraak te brengen”, “in stilte van haar te scheiden” (Matteüs 1, 19). Door een engel in een droom gemaand niet bang te zijn “Maria, uw vrouw, tot u te nemen” en het kind Jezus te noemen (Matteüs 1, 20-21), stond Jozef op en deed “zoals de engel hem bevolen had” (Matteüs 1, 24). Gehoorzaamheid stelde hem in staat zijn moeilijkheden te overwinnen en Maria te sparen.
Dan wordt Jozef in een droom gewaarschuwd voor Herodus’ moorddadige plannen en krijgt hij de opdracht naar Egypte te vluchten. Jozef aarzelde niet en deed wat hem gezegd was. In Egypte wachtte Jozef op het teken van de engel dat hij veilig naar huis kon terugkeren. Hij gehoorzaamde en keerde met Maria en Jezus terug naar het land Israël (vgl. Matteüs 2, 21) en vestigt zich in Nazareth (vgl. Matteüs 2, 22-23).
Iedere keer geeft Jozef zijn eigen ‘fiat’, zoals Maria dat deed bij de aankondiging en Jezus in de Hof van Olijven. In zijn jonge jaren in Nazareth leerde Jezus van Jozef de wil van de Vader te doen.
4. Een aanvaardende vader
Vertrouwend op de woorden van de engel aanvaardde Jozef Maria onvoorwaardelijk. Hoewel hij het grotere geheel niet begrijpt, besluit hij, door God verlicht, Maria’s goede naam, haar waardigheid en haar leven te beschermen.
Als er in het leven dingen gebeuren die we niet begrijpen, reageren we vaak met teleurstelling en opstandigheid. Jozef zette zijn eigen ideeën opzij en aanvaardde de loop der gebeurtenissen, hoe mysterieus ook, en nam zijn verantwoordelijkheid.
Hij gaat ons voor op een geestelijke weg van aanvaarding. Niet met terneergeslagen berusting, maar met moed en daadkracht. Ons leven kan op wonderbaarlijke wijze herboren worden als we de moed vinden om het af te stemmen op het evangelie. Zelfs als alles fout lijkt te gaan of onherstelbaar lijkt. Zelfs als ons hart ons veroordeelt: “God is groter dan ons hart, en Hij weet alles” (1 Johannes 3, 20).
“God kon bouwen op Jozefs creatieve moed.”
5. Een creatief moedige vader
God koos Jozef om het begin van de verlossingsgeschiedenis te leiden. Hij was het ‘wonder’ waardoor God het kind en zijn moeder redde. God kon bouwen op Jozefs creatieve moed. Als hij in Bethlehem geen slaapplaats kan vinden, maakt hij er een in een stal (zie Lucas 2, 6-7) en hij vlucht naar Egypte als hij wordt gewaarschuwd voor Herodes’ moordzucht (zie Matteüs 2, 13-14).
De wereld lijkt vaak overgeleverd aan de sterken en machtigen. Maar God vindt altijd een manier om zijn plan uit te voeren. Dat geldt ook voor ons leven. God vindt altijd een manier om ons te redden, op voorwaarde dat we dezelfde creatieve moed tonen als de timmerman van Nazareth, die kon handelen door te vertrouwen op de goddelijke voorzienigheid.
6. Een werkende vader
Sint Jozef geldt sinds de sociale encycliek Rerum Novarum (1891) als patroon van de menselijke arbeid. Hij verdiende als timmerman de kost voor zijn gezin en van hem leerde Jezus de waarde, de waardigheid en de vreugde van de vrucht van eigen arbeid.
In onze eigen tijd is werkgelegenheid opnieuw een brandende sociale kwestie en bereiken werkloosheidscijfers soms recordhoogten. Werk is een manier om deel te nemen aan Gods plan en onze talenten ten dienste te stellen van de samenleving. Het biedt een mens niet alleen een vervulling van zichzelf, maar ook van die primaire cel van de samenleving die het gezin is. Hoe kunnen we spreken van menselijke waardigheid als er geen werk is om ervoor te zorgen dat ieder in staat is een fatsoenlijk inkomen te verwerven? Een gezin zonder werk is bijzonder kwetsbaar voor moeilijkheden, spanningen, vervreemding en zelfs uiteenvallen.
“Jozef besefte dat zijn kind niet van hem was, maar slechts aan zijn zorg toevertrouwd.”
7. Een vader in de schaduw
Jozef was voor Jezus de ‘aardse schaduw’ van de hemelse Vader: hij waakte over Hem en beschermde Hem. Een man wordt geen vader door alleen maar een kind te verwekken, maar door de verantwoordelijkheid op zich te nemen om voor dat kind te zorgen. Wanneer een man verantwoordelijkheid neemt voor het leven van een ander, wordt hij op de een of andere manier diens vader.
Een vader laat zijn kinderen kennis maken met het leven en de werkelijkheid. Hij leert hen om zelf te beslissen, te genieten van de vrijheid en nieuwe mogelijkheden te verkennen. Jozef wordt traditioneel een “zeer kuise” vader genoemd. Die titel verwijst naar een houding die het tegenovergestelde is van bezitterigheid. Kuisheid is vrijheid van bezitterigheid op elk terrein van het leven. Alleen als liefde kuis is, is zij zuiver. Een bezitterige liefde wordt uiteindelijk gevaarlijk: zij knevelt, vernauwt en brengt ellende. God zelf hield van de mensheid met een kuise liefde; Hij liet ons vrij, zelfs om te dwalen en ons tegen Hem te keren.
Jozef dacht niet aan zichzelf, maar leefde voor Maria en Jezus. Hij vond zijn geluk niet in louter zelfopoffering, maar in zelfgave. In hem zien we nooit frustratie, maar alleen vertrouwen. Zijn geduldige stilte was de opmaat naar concrete uitingen van vertrouwen. Het priesterschap en het gewijde leven vereisen dezelfde soort volwassenheid.
Elk kind is drager van een uniek mysterie dat alleen kan ontluiken met de hulp van een vader die de vrijheid van dat kind respecteert. Een vader die begrijpt dat hij op een bepaald moment als het ware ‘nutteloos’ wordt en zijn kind zelfstandig zijn levensweg kan gaan. Hij wordt zoals Jozef, die altijd beseft heeft dat zijn kind niet van hem was, maar slechts aan zijn zorg toevertrouwd door een groter vaderschap.
- Bron: Paus Franciscus, apostolische brief ‘Patris Corde’ (‘Met het hart van een vader’)
Gebed tot de heilige Jozef
Paus Franciscus reikt in de brief ook een gebed tot de heilige Jozef aan:
Wees gegroet, Beschermer van de Verlosser, echtgenoot van de Heilige Maagd Maria. Aan u vertrouwde God zijn enige Zoon toe; in u stelde Maria haar vertrouwen; met u werd Christus man.
Heilige Jozef, toon uzelf ook voor ons een vader en leid ons op de weg van het leven. Verkrijg voor ons genade, barmhartigheid en moed, en bescherm ons tegen elk kwaad. Amen.
